Saturday, September 3, 2016

ZIKA VIRUS (Mizo Version)


ZIKA VIRUS

Alex Lalagent Thanga

            Tunlai khawvel dengchhuaktu leh mipui te titi tam ber Zika hi tlemin I lo zirchiang dawn teh ang. Khawmual pui thenkhatah a awm tih thu mai a kan lo hriat thin chu Asia khawmual a rawn thleng ve ta a, kan awmna ram thenawm Singapore-ah pawh mi enge maw zat an thi tih kan hre theuh tawh awm e. Tukin zing khan kan officer (Associate Program, Health Unit, UNHCR) hnen atang inveng tura duhsakna email ka dawng hlauh mai a, chu chu kan duty fona hmun Hospital Sungai Buloh, Malaysia-ah pawh dam lo zing atang ZIKA VIRUS hmuchhuakin UNHCR an lo hrilh thu a ni a, chu chuan ngaihtuahna a khalhkal thui hle mai. Malaysia-ah hian mi eng zat takin he natna hi nei tawh ang maw? Aw le, kan sawi tum ber chu ZIKA chanchin tawi a ni a, a lo chhuahna bull eh tu hmuhchhuah nge tih lam ai mahin eng tin nge  kan invent ang tih sawi kan tum dawn a ni.
#ZIKA chu enge ni?
        ZIKAchu virus a ni a, Aedes thosi chi khat atanga inkaichhawn theih a ni. Aedes thosi hi Dengue natna paitu thosi bawk kha a ni.
#AEDES thosi: A keah a dum leh a varin a intial a, chhunah leh tlai lam thim thet thetah mi an seh tlangpui. Ni 6-7 an dama, a nu (female) te hi vawi khat an tui (egg) in za thum (300) chuang an tui thei.
#Eng ti’angin nge ZIKA natna chu a inkaichhawn?
(1) Aedes thosi atangin- mi tam zawk kaina chu Aedes atangin a ni.
(2) Hmeichhiat mipatna (sex) atangin
(3) Nu (rai puar) atangin a faah
(4) Thisen inpek atangin or hriau inhman tawmna atangin… 
#A natna lo lanchhuah dan:
(1) Khawsik deuh er er (fever),
(2) Taksa sen (bawl) chhuak (rash),
(3) Ruhchang na (joint pain),
(4) Mit sen deuh tham tham (red eyes)
(5) Taksa/ timur na (muscle pain)
(6) Lu na (headache)
(7) NB: Mi thenkhat erawh chu damdawiin pan ngai lo tawka nate pawh an awm a, chu ti’ang chuan ni thum atanga kar khat vel a awm thin. A chunga tarlan ang hian I lo awm anih chuan a rang lamin clinic/ hospital pan vat ang che.
#Eng vang nge ZIKA natna a hlauhawm?
A bik takin nu (nau pai) tan a hlauhawm em em a, a naupai chu a lu lamah nasa takin a tikhawlo thei a ni. Nau mit, beng, hriatna thazam leh thluak nasa takin a  tipiang sual thei. Thihpui erawh a vang hle.
#Eng tin nge kan invent ang?
          ZIKA natna laka invenna (vaccine) an la hmuchhuak lova, invenna atana tha ber chu Aedes thosi laka inven a ni.
(1) Kawrban tlawn leh kekawr tlawn hak fo a tha,
(2) Aircon leh tukverh awmna hnuaia awm a tha,
(3) Aircon hnuaia kan mu lo anih chuan thosilen hnuaia mut a tha,
(4) ZIKA natna neite nen invenna tel lo sex hman loh tur,
(5) ZIKA natna neite hnen atanga thisen dawn (receive) loh tur.
#Eng tin nge ZIKA natna nei te kan inenkawl ang?
          Dengue ang bawkin Zika natna that theitu damdawi hmuhchhuah a la ni lova, inenkawl dan erawh a awm:
(1) Chawlh hahdam,
(2) Tui tam taka in,
(3) Khawsik sang lutuk ven nan nachhawkna (pain relief/ acetaminophen) ei a tha,
(4) Nachhawkna chi khat (aspirin) erawh ei loh tur,
(5) Damdawi dang ei lai mek I nei anih chuan pain relief I ei hmain doctor rawn hmasa ang che.
     #Chhiartu zawng zawng te Lalpan ZIKA natna lak ata venghim che u rawh se. 

MIZO ȚAWNG ZIAH DIK I DUH EM?

            ṬAWNG ZIAH DIK I DUH EM? Ziaktu: Nununa Renthlei July ni 15, 2019 Mizo ṭawng ziah dik hi thil harsa niin i ngai ṭhin em?...