Monday, May 21, 2018

TISA ANCHHIA SUTLETNA

Alex Lalagent Thanga



#Lalpa min pek sermon thenkhatte, a tlangpui khaikhawmna (outline) chu lehkhabuah ziakin ka dah tha ve thin a, thuhril mite'n hlawkna emaw, hmasawnna emaw pakhat tal an lo hmuh takin tih hi ka tawngtaina a ni.
#Note: English-a sermon note ziah hi kaihtawi a awlsam deuh bik avang mai a ni. 

TISA CHÂKNA LEH BAWLHHLAWHNA LAK ATA ZALENNA

Alex Lalagent Thanga



#Lalpa min pek sermon thenkhatte, a tlangpui khaikhawmna (outline) chu lehkhabuah ziakin ka dah tha ve thin a, thuhril mite'n hlawkna emaw, hmasawnna emaw pakhat tal an lo hmuh takin tih hi ka tawngtaina a ni.
#Note: English-a sermon note ziah hi kaihtawi a awlsam deuh bik avang mai a ni. 

Thursday, May 10, 2018

THUHRIL RAWNGBAWLNA

Alex Lalagent Thanga

“Thu chu hril rawh; a hunah te, a hun lovah te pawh bei zel rawh; dawh thei taka zirtir chungin an thiam loh hriattir la, zilh la, fuih rawh.” (2 Tim 4:2)
          ‘Pulpit Rawngbawlna’ tih thupui hmangin kum 2016 khan article ka ziaka, a tul dan a zirin chhunzawm a ni ang, tiin thu ka lo hnutchhiah ve a, chu chu tuma’n hre tawh lo mahse, keimah min vawletin leiba ka insiam niin ka hria a, ka awm a nuam thei reng reng lo mai. Khatih hunlaia ka rilrua lian ber chu sermon inbuatsaih dan (Homiletic) kalphung chipchiar taka ziah a ni a, Bible College & Seminary zirna runa zir lo te, leh Preacher Training kal lo te, layman thuhriltu chherchhuah hi ka thiltum ber a lo ni thin, mahse keimah ka inenleta ka insitna a nasat em avangin ka rilrua ka vei ve te pawh chu a ngial a nganin ka ziak ngam ta lo a. Engpawh ni se, hlawkpuitu kan lo awm mial takin tih hi ka ziah chhan ber a ni a, thuhril rawngbawlnaah hian a kalphung (principle) aimaha pawimawh chu Thlarau Thianghlim tihenna leh zalen taka a thusawina a ni.
          Apostol-te hun lai aṭangin Pathian biak inkhâwmah chuan thuhril hi thiltih pawimawh ber a ni. Kohhran tam takah ‘Thuhriltu- Preacher’ ti lovin ‘Thusawitu- Speaker’ tiin kan sawi ṭhin a; mahse Pathian biak inkhâwmah chuan ‘Thuhriltu’ tih hi hman dan dik tak a ni; thu an sawi satliah lo, Pathian thu an hril zawk a ni. Chu mai a la ni lo, an thuhril chu an nunpui tura ngaih a nih avangin ‘Thuhriltu’ tih hian a sawi tum a kawk mah zawk awm e. Programme eng emaw bikah erawh chuan ‘Thuchah sawitu’ ti a dah theih a ni. ‘Thuhril’ tih chu ‘Greek ροδάκινο (rodákino) - Chanchin Ṭha Puan Darh’ tihna a ni a. Apostol-te khàn an ngai pawimawh hle a, a chhan chu Lal Isua khan a ngai pawimawh tlat a, a zirtirte hnena a thupek pawh a ni. Lal Isua rawngbawlna kha Thuhril, Zirtir leh Tihdam a ni a. Thuhril chu a ngai pawimawh hle tih kan hre thei ang.
“Tin, ani (Isua) chuan an hnenah, ‘Heng lai vela khaw dangahte hian I kala ng u, chungah te pawh chuan thu ka hril theihna turin, chu chu ka lo kal chhan a ni si a,’ a ti a.” (Marka 1:38)     
Kohhran thenkhatah chuan thuhril hi an ngaih pawimawh êm avangin a hrilna hmun ‘Pulpit’ pawh bang leh bang inkâr laitak (center)ah an dah thin. Apostol-te thuhril laimu chu Lal Isua Chanchin Tha (A thi a, phumin a awm a, ni thum niah a tho leh a) a ni a, tûnlaia thuhril hi chu ringtute hnêna hril a nih avàngin ‘Lal Isua Chanchin Tha- Kross Thu’ ai mahin; ringtu nun kaihhruaina tur lam a keng tam thung a ni. Ring lo mite hnêna thuhrilah erawh chuan ‘Lal Isua Chanchin Tha’ hi sawi tel loh theih loh a ni. ‘Ringtu’ ti a inchhalte zingah ngei pawh hian piang thar lo tam tak an awm thin avangin kan Thuhril laimu bera Lal Isua Chanchin Tha dah hi a tha ber fo va; Kalvary Kross kalpel thui lutuk ringtu nun pawh a awm thei. Lal Isua Krista hnen hruai thleng lo, Bible chang dang dang la kawp a, mahni hriat leh thiamna hmanga khaikhawm, Bible chang chhiar ve si a, a thu chhiar sawi tawh chuang lo, pulpit tlang atanga mite chunga hem thlak hmangte chuan thiltihtheihna a nei lo.
“…Keini chhandam mekte (ringtute) tan erawh chuan Pathian thiltihtheihna a ni zawk e” (1 Kor. 1:18)
          Kan mithiamte chuan sermon hi chi thumin an then a, zirtham fe a awm nachungin tlemte chauh I lo en dawn teh ang:
(1)  Topical Sermon: Thupui bik neia Pathian thu hril hi a ni. Hei hi sermon par/ sermon duah kan tih ang hi a ni a, sermon point thum vel siamin mi tam berte tihdan phung leh inbuatsaihna awl ber a ni. Sermon zalen tak a ni a, thusawi thiam nih a awl hle. Mahse ringtu nun nghet siam tur chuan hman tam vak loh a tha. Evangilist/ Revival speaker-te leh layman-te hian an hmang nasa hle.
(2)  Textual Sermon: Bible chang hnih khat chhiar hmanga sawi a ni tlangpui a, thumal zirchianna (word study) nei a, a thensawmna leh thumal hrilhfiahna pawh Bible chang dang hmanga sawizau hi a ni. Hei pawh hi mipui dek thiam zawnga inbuatsaih a awl a, kan hrilhfiahna bung leh chang background hriat loh chuan a ni lo zawnga hrilhfiah a awl. Fimkhur hle tur a ni.
(3)  Expository Sermon/ Exegesis: Bible chang mal ni lo, thu hlawm khat emaw bung khat emaw hmanga thusawi hi a ni. Hei hi sermon inbuatsaih dana tha ber leh har ber a ni. Pastor-te chuan hmang ngei thin sela a tha. Awmze neia zirtirna a nih avangin mipuite’n an sawtpui thin, theory leh symbol hmanga point siam lam aiin simple taka zirtirna a ni a, chang tin hi point a ni nghal vek. Thu hlawmkhata chang tha deuh bik leh tha vak lo anga langte pawh a hrut rual thin. Ngaithlatute tan nuna sengluh a awl. Theologian R.C Sproul-a phei chuan, “In kohhrana Thalarau Thianghlim hnathawh I hmuh duh chuan expository sermon hi hmang thin ang che,” tiin a lo sawi hial a ni. Pastor leh kohhran upa vengva chin deuhte hi chuan expository sermon hi hmang thin sela, chu chuan kohhran a siam tha ber a, ringtute thlarau nun a tipuitling a, Pathian thua thanlenna zedik a thlen thin.
          Kohhran tinte hian thuhril rawngbâwlna hi kan ngaih pawimawh em avangin thuhriltu mawhphurhna hi a sang hle a, mipuiin a lakah an beisei sang hle bawk. Chuvangin, hêng a hnuaia mite hi ngai pawimawh ngei sela-  
(1) Thuhriltu chu Pathian leh mipui inkara palai hna thawktu a ni a, Pathian thuneihna nena thuhril tur a ni. Lal Isua pawh khan Setana lakah a thuneihna a hmang fo.
(2) Thuhrilin a tumte hre reng chungin thu hril ṭhîn rawh se. Dr. O.S Hawkins-a (First Baptist Church, Dallas, Texas) thusawi ka hre reng thin, "I sermon outline siam chu hetiang hian ennawn thin ang che:
          (a) Isua Krista a chawimawi em? (Does it exalt Jesus Christ?)
          (b) I chang chhiar a hrilhfiah em? (Does it explain the text?)
          (c) Chanchin Tha a tidarhzau em? (Does it extend the gospel?)" tiin. 
(3) A chang thlanah a chiang tur a ni. Expository sermon a nih phei chuan vawi 10 tal chhiar chhuak sela, ngun takin ngaihtuah rawh se. Pathian thu chu rinawm tak leh ngunthluk taka zir tur a ni. Zir turin rilru inhawng nih a ngai. United Theological College, Bangalore, Prospectus-ah chuan “Pathian thu zir tûr chuan rilru inhawng leh fan thei, danglam thei leh tidanglam ngam a ni tur a ni” tih a ni. Rilru khawng bur, mahni ngaih dan dik bera ngaiten Pathian thu an zir fuh thei lo! Pathian Lehkha Thu an hrethiam thei lo! Thlarau Thianghlim thuam tharna kaltlangin mahnia inthiah ngaite chu kan inthiat ngam tur a ni.
(4) Ṭawngkam hman uluk a tul a, Pulpit-a sawi âwm leh âwm loh thliar thiamin zahawm leh awihawm takin thu sawi tur a ni. Ṭawngkam uchuak leh khawlai tawng lerhte chu hman loh a ṭha. Tawng kauchheh thiam tawk loh avanga sawi sual palh chu a awm ve thei bawk.
(5) Pulpit chu Pathian mite chawmna hmun a ni tih hre rengin zah tak leh fîmkhur taka hman tur a ni a, mite nun ena sermon leh a delhkilh nana Bible chang thlan khawm chiam tur a ni lo.
(6) Hun hman thiam hi thuhriltu tan a pawimawh hle. Inkhâwm zawng zawngte sawt tlanna tur thuchah, ninawm hman si lo va sawi thiam a ṭha.
(7) Mahni chanchin leh tawnhriatte sawi chiam lovin Pathian thuchah sawi mai tur a ni. Tehkhin thu a tam lutuk tur a ni lo.
(8) Mahni kohhran bikah thu kan hril a nih chuan kan awmna kohhran thurin te, inkaihhruaina te leh zirtîrna te tihlawhtling zâwng leh tihmasâwn zâwnga thu hril ṭhîn tûr a ni. Kan awmna kohhran thurin a kip a kawiin ka pawm vek lo a nih pawhin a dodal zawnga thusawi loh a tha.
(9) Sermon inbuatsaih dan kalphung (homiletic) ah chuan thuhriltu chu thupha chawi lo tura ngaih a ni a; thupha chawi loh theih loh hun a awm a nih pawhin a mawi tawka chawi a ṭha.
(10) Thuhriltu chu a theih ang tâwkin inbuatsaih sela, Pulpit aṭanga inbuatsaih mang loh thute hi sawi mai mai tur a ni lo. Bible hi lehkhabu awl tak a nih loh avangin a chang thlan chu a zir chiang anga, tha takin a inbuatsaih tur a ni. Rev. Chuauthuama sawi hi a dik hmel viau, "Bible hi keini Mizote tana lehkhabu awl tak a nih lohna chhante-
          (a) Kan chênna ram a inhlat- geographical gap
          (b) Kan khawsak phung a danglam- cultural gap
          (c) Kan hun a inhlat- time gap
          (d) Kan ṭawng a inpersan- language gap."
(10) Thuhriltu chuan intihthlarau mi nih duh avanga Pulpit tlânga dawn thar, a van tla chhar tum tlat, leh tla chawp sawi a tum tur a ni lo.
(11) Pulpit hi ngampa taka fiamthu thawh nan hman tur a ni lo. Boruak tihzan nana hanzeh tel zeuh erawh mipuite a kaitho duh hle.
(12) Pulpit hi tlangnel lutuk tur a ni lo va, chet dan leh inchei danah pawh a mawi leh a awm tawk, leh a zahawm lam hriat thiam a ṭha.
(12) Thuhriltu chuan ṭawngṭai tura tute emaw sawm pawh hi tih loh theih ni se a tha. Hei hi Evangetist-te chin thar niin a langa, anmahni chawei sawmtute hi sermon hlan turin an ko chawk.
(15) Expository Preaching min zirtirtu, Prof. Rev. Johanan Chelli (Vice President of Berean Baptist Bible College & Seminary, Bangalore) thusawi pakhat chu, “Inchawih taka bukna hi a chabi a ni- Balance is the key.” Thuhriltu chuan mi tihphurna te, malsawmna te, hausakna te, vanram chanchin ringawt te, Pathian thatna lam ringawt te a sawi fo tur a ni lova, thiam loh chantIr kawngah te, zilh kawngah te, Pathian thinurna hlauhawmzia te, Pathianin dik taka ro a rel tur thu te, kanral hmang Pathian a nihna te, etc, pawh a sawi fo tur a ni (2 Tim. 3:16).
(16) Ngaithlatute thunun nan taksa chetzia (body language) leh kan tawngkam rinzawng leh a thluk te, a ran leh a muan thu-ah te kan fimkhur tur a ni. Mi tawngkam hman ang copy lovin, mahni tawngkam hman ang kha ngaihhlut tur a ni a, mi beng tithlep thei tawngkam hman loh tum tur a ni.
(16) Thuhmahruai hi sermon bul tanna anih avangin mipuite ngaihtuahna sawm a, cho chhuak turin a pawimawh hle. Tawi fel tak, thupui sawi tur nena inhmeh bawk si, thulai khawvela thilthleng ngaihnawm tak leh mite hip zawnga sawi tum tur a ni.
(17) Tawpna hi sawmna te, chona te, fuihna leh thlamuanna hmang te, hla thu leh Bible chang tein siam tur a ni. A theih phei chuan tawngtaina hmanga tihtawp hi a tha ber.
“Khawvel zawng zawngah kal ula, thil siam zawng zawng hnenah chuan Chanchin Tha hi hril rawh u” (Marka 16:15)
"Chhandamna hrila A ram din hi leia kan dam chhan a lo ni e" (Dr. Ramdinthara Sailo) 

Wednesday, May 2, 2018

LAL ISUA kha mitthi khuaah a kal em?

Alex Lalagent Thanga

Chu (Isua) chuan tan ina thlarau awmte hnenah chuan thu a zuk tlangaupui a, (1 Petera 3:19). 
He thuah hian kan mithiamte pawh an lungrual vek lo va; thlir dan chi 4 a awm nghe nghe. Amaherawh chu kan mithiam tam zawkte pawm dan leh Bible thu nena inmil ber ni a lang, thlirna chi khat chauh kan zirho dawn a ni. 
·        ·       Mitthi khua chu engnge ni?
Thuthlung Hluiah Seoul chu mitthi khua, mi felte awmna (Jacoba- Gen. 37:35, Samuela- 1 Samuela 28:13- 14), leh mi sualte awmna (Sam 31:17) a ni a; Thuthlung Tharah erawh chuan Hebrai thumal ‘Seoul’ chu Greek thumal ‘Hades- mitthi khua’ ti a lehlin a ni (Matt. 11:23, Luka 10:15, 16:23). Mitthi khua chu lei hnuaia awm a ni a (Numbers 16:30- 33); kawngka a nei a (Isaia 38:10, Joba 17:16); thim leh buainaa khat a ni a (Isaia 14:9, 26:14); theihnghilhna ram a ni a (Sam 88:12); hriatna leh finna awm lohna ram a ni a (Thuhriltu 9:10); Pathian fakna a awm hek lo (Sam 6:5, 88:10–11, 115:17, Isaia 38:18).
·       Bible-a mitthi khua (Seoul) hi hmun hniha then a ni:
Mi hausa leh Lazara chanchinah hian thih hnu piaha thlrau awm dan tur chu a chiang ber awm e. He an awmna hi mitthi khua a ni a, mahse a boruak sik leh sa awm dan erawh a inang lo. (1) Malsawmna hmun- Lazara awmna (2) Hremna hmun- Mi hausapa awmna (Matt 11:23; 16:18; Luke 10:15; 16:23; Tirhkohte 2:27–31) te a ni. Mi felte awmna chu ‘Abrahama angchhung’ tiin King James Version chuan a daha, ‘Abrahama awmna lam/ Paradis’ tiin NIV chuan a dah ve bawk (Luka 16:22, 23:43). Theologian lar tak F.B Meyer chuan, " Paradis chu mitthi thlarau awmna chhawng chungnung zawk, Pathian nen pawha inpawl reng theihna hmun, mi felte thlarau chawlhna, Lal Isua thawhlehna hma zawnga an chawlhlawkna a ni," a ti. Mi sualte awmna chu ‘mitthi khua- hell’ tiin KJV chuan a daha, ‘mitthi khua sawina tho- Hades’ tiin NIV chuan a dah ve thung. Abrahama angchhung/ Paradis leh hremhmun (hell/ hades) inkarah chuan leikak nasa tak a awm a inkalpawh theih a ni lo (Luka 16:26). Lal Isua a thih khan ringlo mite awmna hremhmun (hell/ hades) kha a tlawh lo va; Seoul-a mi felte awmna hmun zawk- malsawmna hmun/ Abrahama angchhung-ah khan zuk kalin Thuthlung Hlui mi felte chu ama rualin vanah a la chho ta a ni (Eph. 4:8-10, 1 Petera 3:18-20).  A chhan chu Lal Isua khan hremhmun kalna tur chhan a nei lo hrim hrim a, mi felte awmnaah kalin Chanchin Tha a hriattir a, a thawhleh hnua vana a lawn chho khan mi felte thlarau zawng zawng chu a hruai chho ta a ni. Ringlo mite erawh chu Lalthutthleng vara rorelna nghakin hrehawm takin an la awm a, hei hi meidil a la ni lo, hremhmun aite chhina chauh a ni. Lalthutthleng var hmaa rorelna zawhah meidila paih an ni ang (Thupuan 20:11-15). 
·       Chuvangin, Isua chu mitthi khua (mi felte awmna)ah a kal a, mitthi khua (mi sualte awmna)ah erawh chuan a kal lo.
·       Ka thlarau Seoul-ah I hnutchhiah dawn si lo va; I mi thianghlim hi tawihna hmuh I phal dawn hek lo (Sam 16:10).  


MIZO ȚAWNG ZIAH DIK I DUH EM?

            ṬAWNG ZIAH DIK I DUH EM? Ziaktu: Nununa Renthlei July ni 15, 2019 Mizo ṭawng ziah dik hi thil harsa niin i ngai ṭhin em?...