Thursday, August 11, 2016

Pulpit rawngbawlna


Alex Lalagent Thanga 


            Pulpit rawngbawlna han tih hian thil tam tak chu kawk thei mah se, “sermon” (Pathian thu hril/ puanchhuah) a kawk deuh bika, a pawimawh zia leh ringtute’n kan mamawh zia chu sawi nawn ngai lovin kan hre theuh awm e. He article-ah hian sermon kalphung (homiletics) leh Bible hrilhfiah dan (exegesis) lam kan sawi hman dawn lova, thuhriltu (preacher) tihmakmawhte erawh sawi ngei kan tum dawn a ni.
            Pulpit rawngbawlna hi zawhte upata upat vang ngawt te, piantharna a rei tawh vang ngawt te, lehkha thiam/ zir san avang ngawt te, hna chelh a that (san) vang ngawt te, hausat avang ngawt te, kohhranah thilpek pek that avang ngawt te, tawngkam thiam avang ngawt tein miin Pathian thu a hril tur a ni lova, piangthar lo phei chuan tih loh tawp tur a ni. Hei hi Thlarau Thilpek anih avangin hril tura Pathianin a kohvate chauhvin an hril tur a ni(1 Kor. 12:7-11, Eph. 4: 11). Thuhril tura Pathian mi ruat leh ruat loh chu thuhriltu thinlungah a fiah em em a; a ngaithlatute nun atang pawh a hriat theih bawk. Pathian mi ruat thuhriltu chuan mite tuihalna a siamsaka, mite nun a siamtha a, thlarau bo a man thin. Thuhriltu chuan pulpit-a a din hmain a thusawi tur chu ngun takin a zirchiang tur a ni a, a thuken (message) atang mite’n malsawmna an dawn hmain amahin Lalpa hnen atanga aw thar leh thlarau lam pawlna thar a dawng ngei tur a ni. Thuhriltu chu mipui aiawha Pathian dawrtu leh mipuite hnena Pathian thu puangchhuaktu anih avangin hengte hi a tihmakmawhte an ni:
(1) A thusawi ngaithlatu turte mamawh chu Pathianin a hriat avangin a thusawi tur chu Pathian a dil thin tur a ni. Tling lutuka in ngaite hi Lalpan a hmang ngai lova, Lalpa lova tling lo leh tlei thei lo te hnenah Pathian chu chawl lovin a inpuang thin.
(2) A hun leh a hmun azira thupui vuah/ thlan thiam a pawimawh hle ang. Sermon thupui vuah/thlanthiam hi a pawimawh em em a, mi beng verh zawng tak thlan thiam a tha.
(3) Tawngtaina leh Bible study nan fianrial hun a hmang thin tur a ni. Mipui hmaah a inlan hmain Pathian hmaah a inlan ngei tur a ni a, Thlarau Thianghlim aw thar a hre thin tur a ni. Keini Mizo-te hi a van tla ngaisang mi kan ni a, "ka inbuatsaih loh zawk Lalpan sawi turin min ti tlat mai" tiin pulpit lawn hnuah sermon kan thlak chawk. He tiang thuhriltu chuan Lalpa a rawn ngai lo tih a chiang a, mahni intih ropui, intih rau leh sermon intih ngah vang a ni zawk fo.
(4) Kan sawi tur Bible chang chu mahni phak tawka zirchian tur a ni a, a tanpui theitu tur lehkhabu dang chhiar zau pawh a tha viau ang. Kan chang thlan chu anihna ang taka sawi tum tur a ni a, mahni duh dan leh rilrem dana hrilhfiah tur a ni lo.
(5) Mi tihdan (style) a lachhawng (copy) tur a ni lo. Kan thusawi dan, kan chet dan, kan tawng kauchheh leh kan hawihera mahni nihna (originality) dik taka lan hi a tha ber fo.
(6) Kan thusawi uar leh uar loh a zira awki thlak thiam a tha a, taksa pawh a tuldan a zirin tihchet tur a ni. Kan thusawi ngaithlatute chu mitmeiin ven vek tur a ni a, en bik neih loh a tha. A hnug kil bera thu pawh kan mitin kan enkual thin tur a ni. Chu chuan mipuite ngaihtuahna (attention) a fawkkhawma a venghim thin.
(7) Mi thusawi atanga kan hriat emaw, lehkha kan chhiar atanga kan hriat emaw kan sawichhawng (quote) anih chuan a sawitu leh a ziaktu kan sawi ngei ngei tur a ni. Hei hi tunlai Bible degree neite hian kan tlakchham ber a ni awm e. Mi thu sawi leh ziah te hi mahni irawm chhuak ang taka sawi ka hre fo. Heng mite hi thu leh hlaa rukhmangte ka ti tawp.
(8) Kan thusawi (sermon) chu uluk leh awmze nei taka rem khawm tur a ni a, ruhrel felfai taka buatsaih a pawimawh hle. Entirnan:
(a) Introduction
(b) Body/ text
(i) What?
(ii) Why?
(iii) How?
(c) Conclusion
(d) Application
(9) Entirna/ tehkhinthu hian kan thuhril a tifiah a, mipuite rilru pawh a khawih thei hle. Kan mita kan hmuh leh kan tawn hriat ngei atanga entirna (tehkhinthu) siam hi a tha ber awm e. Lal Isua pawh khan a hunlaia thil thleng leh dinhmun hmangin tehkhinthu a sawi thin. Entirna tam lutuk erawh a tha lo.
(10) Thumal (word) harsa leh thuk hmang lovin mi mawl ber pawhina a hriatthiam theih tur thu hman a tha.
(11) Hun hi vawn dik leh ngaih pawimawh thiam a tha a, hman (adjust) thiam bawk tur a ni. Mi thenkhat chu sermon thuhmahruaiah kan hun zatve lai kan hmang ral thin.
(12) Kan rilrem vak lohte nun ena sermon siam/ inbuatsaih vak a awm theih a, Lalpa erawh a ropui ngai lo. Kan chang thlanin enge a sawi tum, tih aimahin kan sawi tum hrilhfiah leh nemngheh nan Bible chang kan hmang mai zawk a ni. A bawplawk tawka Bible chang lak tur a ni lo.
(13) Mahni chanchin leh tawnhriat (experience) sawi fo tur a ni lova, kan testimony meuh pawh Lalpan rem a tih loh chuan mipuite tan thlemna a ni thei bawk.
#Eng tiangin nge pulpit rawngbawlna kan lo neih ve thin?
NB: Lalpan tul atih chuan kan la chhunzawm zel dawn a nia... 

Friday, August 5, 2016

Lalpa Ni (Sunday)

Alex Lalagent Thanga

‪#‎Eng vang nge Saturday serh lovin Sunday kan hman?
‪#‎Tunlai chu he zawhna pawimawh tak mai hi ka inbox-ah ka dawng fo mai a, insit tak chungin ka'n chhang dawn ang e...
‪#‎A hmasa bera kan hriat tur chu keini hi Judaism (Juda sakhua mite) kan ni lova, Juda mi leh Israel hnam kan ni hek lo. Christian (Krista hnung zuitute) kan ni tih kan hriat hmasat a pawimawh hle. Sunday (Lalpa Ni) kan serh chhante:
(1) Saturday (Sabbath) serh tura thupek chu Israel thlah/ hnam te tana pek a ni. Exodus 31:12-13; Tin, LALPAN Mosia hnenah, "Israel thlahte hnenah chuan, 'Ka chawlhnite hi in serh ngei ngei tur a ni, in thlahte thlenga keimah leh nangmahni inkara chhinchhiahna a ni si a ;...)
(2) Mathaia 28:1; Sunday (chawlhkar ni hmasa ber) ah Lal Isua chu thihna leh sual hnehin thlan ata a tho leha, chu chu Ni Ropui (glorious day) tih a ni.
(3) Tirhkohte 20:7; Lal Isua zirtirte'n chawlhkar ni hmasa berah chhang (Lalpa zanriah sacrament) an kil thin.
(4) 1 Korinth 16:2; Kristiante'n chawlhkar ni hmasa berah thawhhlawm/ thilpek an khawn thin.
(5) Lal Isua vanah hruai chhoh/ lak choh anih ni leh Thlarau Thianghlim lo thlen ni (Pentecost ni) pawh chawlhkar ni hmasa ber a ni. Bible hunbi chhui mi (dispensationalist) te phei chuan Lal Isua baptisma a chan ni pawh kha chawlhkar hmasa ber an ti hial a ni.
(6) Thupuan 1:10; Johana'n Lalpa thupuan chhuah a dawnna ni pawh kha chawlhkar ni hmasa ber (Lalpa ni) a ni.
(7) Thuthlung Hlui-a thusawm (10) pekte zingah pakua (9) te hi Thuthlung Thar-a Pathian fate nun kawng leh zirtirna atan sawi nawn/ sawi chhawn/ lak chhawn a ni thin a; amaherawhchu chawlhni serh leh ei thu hlaah chuan vawi khatmah sawi nawn a awm lo. Sawi nawn ahnekin Kolosa 2:16-ah ti hian min hrilh; "Chutichuan ei thuah emaw, in thuah emaw, kut ni thuah emaw, thla thar thuah emaw, chawlh ni thuah emaw tu man sawisel che u suh se."
(8) Saturday (Sabbath) kan serh tak2 dawn emaw, Mosia dan kan zawm tak2 dawn anih chuan; Bible-in a tarlan Sabbath serh lo te tana Lalpa hremna pawh kan la na (serious) tur a ni. Exodus 35:2b chuan; "... Lalpa tana chawlh derna Chawlhni a ni tur a ni; tu pawh chumi ni a hna thawk apiang chu tihhlum tur a ni ang." tiin. Tunlaia Saturday serh ho hian a hremna eng vang nge kan lak serious loh le? Hna te kan thawhsan leh bawrh2 bawk si a, Bible chuan tihhlum tur a ti mauh bawk si a.
(9) Dan ni lovin Krista chuah hi ringtute chhunga lal ber a ni a, Ani chu Chawlh ni lal a ni bawk. Dan ni lovin chawlh ni lal Kristaa chawlh hi a hahdam thlak ber awm e.
(10) Bible bung leh chang pakhat chuah tanchhana thurin kalpui vak hi a fuh ber lova, tehfung he tianga kan neih fo hi a tha awm e:
(a) Thuthlung Hlui-a thu ziak tam tak hi Thuthlung Thar-ah lakchhawn (quote) a ni fo a, chu chu Thuthlung Thar-ah lakchhawn/ chhawmnun in a awm em?
(b) Lal Isuan a zirtirte hnenah ti tura a thupek a ni em?
(c) Lal Isua zirtirte'n an rawngbawlnaah an chhawmnung em? An lehkha ziahah ringtute fuih nan an hmang em?
(d) Apostolic father-te leh church father-te khan an ti ve em? Church history lamah te kan hmu em?
(Remark: Saturday hmang ho hiang Saturday hi Sabbath tiin an ko fova, Sunday erawh chu Lalpa ni (the Lord's Day) tiin an ko ngai lo hi mak ve tak chu a ni. Sunday hming kan neihna chhan chhui vak khan awmzia a nei lova, khawi atang pawh a hming chu lo nei mah ila, kan serh chhan kha a pawimawh ber zawk). 

Thursday, August 4, 2016

Samuela thlarau kha Lalpa laka mi a ni em?

Alex Lalagent Thanga 


Q. Endor khuaa ramhuai aienthiam hmeichhe koh chhuah Samuela thlarau kha Samuela thlarau tak tak a ni em? (1 Samuel 28:3- 25)
He thu hi theologian-te lu tihaitu a tling ve tlat mai a, kan Bible mi thiamte pawh an ngaihdan leh pawmdan a inang lo. Ka mimal pawmdan ka’n auchhuahpui ve leh tawp mai te’ng:
#Ans. Ramhuai aienthiam koh chhuah Samuela thlarau hi Samuela thlarau a ni lo. A chhan chu:
(1) 1 Samuela Bung 15-ah Lalpan lal Saula chu Israel lal atan a hnawl tawha, Lalpa Thlarauvin a chhuahsan tawha, Lalpa a be pawp thei tawh lo. 1 Samuela 28: 6-ah chuan, “Saula chuan Lalpa a han rawn pawhin Lalpa chuan mange maw, Urim emaw, zawlnei emawin a chhang lo reng reng a.” Lalpan a chhan loh avangin chang 7-ah ramhuai aienthiam a pan a ni.
(2) Chang 13 kan en chuan Samuela thlarau chu lei atang a lo chhuak tih a ni a, nimahsela Bible pumpuiah hian Lalpa Thlarau reng reng hi chunglam (van) atanga lo chhuk an ni thin. Hnuai lam (lei) atanga rawn chhuak an ni ngai lo.
(3) Chang 13 vekah “lalpa” tih hawrawpte hman a ni a, chu chuan engkim siamtu Pathian a ni lo tih a tarlang awm e. Bible-ah hian kan Pathian hi “Lalpa or LALPA” tih a ni thin.
(4) Chang 15-ah ramhuai aienthiam hmeichhiain Samuela a koh chhuah thu kan hmu a, nimahsela Johana 10:29b-ah Lal Isua ngeiin, “… tu man Pa kut ata chu an chhuhsak thei lo vang” tih kan hmu ve bawk. Mi piang thar thi tawhte thlarau chu Pa kutah a awm a, chu chu Setana leh a hnungzuitute’n an chhuhsak thei lo.
(5) 2 Korinth 11:14 ah chuan, “Chu chu a mak lo ve, Setana meuh pawh eng tirhkohvah a inseam chawp si thin” tih a ni a, chuvangin Samuela thlarau hi Lalpa hnen atanga lo chhuak a nih hmel loh a ni.
Q. Eng vang nge ramhuai aienthiam hmeichhia khan Samuela thlarau a hmuh veleh hlauvin a au tak vak a?
Ans. Setana hnung zuitu (ramhuai/ thlarau sual) te hi chi tam tak a awm a, an thuneihna pawh a inang lo a ni. Ramhuai aienthiam hmeichhe koh chhuah hi a lo kawm fo thin thlarau aia lal a ni thei awm e.
Q. Samuela thlarau chu Lalpa laka mi anih si loh chuan eng vang nge a thusawi a dik?
Ans. Setana leh a hnungzuitute hi thil engkim hria (omniscience) ni lo mahse, Pathian thiltum tam tak leh hmalam huna thil thleng tur tam tak chu an hre thei a ni.

MIZO ȚAWNG ZIAH DIK I DUH EM?

            ṬAWNG ZIAH DIK I DUH EM? Ziaktu: Nununa Renthlei July ni 15, 2019 Mizo ṭawng ziah dik hi thil harsa niin i ngai ṭhin em?...