Wednesday, January 24, 2018

PATHIAN LAK ATANGA ZALENNA SUALCHHUAH I TUM A MAW?


Alex Lalagent Thanga

Pathian Lak atang Zanlenna Sualchhuah I Tum A Maw?
Tin, leia mi zawng zawng chu tawng hmun khat leh thu sawi dan hmun khat anni vek a. Tin, heti hi a ni a, khawchhak lama an insawn zel lai chuan Sinar ramah phaizawl an hmu a; chutah chuan awmhmun an khuar ta a. Tin, ‘Hawh u, leirawhchan siam ila, tha takin I rawh ang,’ an ti hlawm a. Tichuan, lung aiah leirawhchan an hmang a, a char nan alkatra. Tin, ‘Hawh u, khawpui siam ila, in sang a chhipina van tawng turin sa bawk ila, kan hming I tithing ang u; chute lo chuan, lei chung zawng zawngah hian tihdarhin kan awm dah ang e,’ an ti a…. Tin, Lalpa chuan, ‘Hawh u, I zuk kala ng u khai, tawng an inhriat tawn theih loh nan khutah khuan an tawng I zuk tihhransak ang u,’ a ti a…. LALPAN chuta tang chuan leia mi zawng zawng tawng chu a tihhran tak avangin; chuta tang chuan LALPAN an ni ho chu lei chung zawng zawngah chuan a tidarh ta bawk a. (Genesis 11:1-9)  
          Kum tin, August 31 a lo thlen apaingin Malaysia sorkar laipui chuan British awpna hnuai atanga zalenna a hmuh champha lawmna a buaisaih thin a, ‘Hari Merdeka (Independence Day)’ tiin Malaysia flag chu hmun tinah an tara, Merdeka Square, Kota Raya, Kuala Lumpur-a hmun zau takah an ram hruaitute leh mipuite kal khawmin hunserh program urhsun takin an hmang a, an ram hlapui (National anthem) an sa a, halpuah (firework) te nen hmun tinah an ri chelchul thin a. August 31, 1957 khan Malaysia chuan British lak atang zalenna a lo hmu a ni. Politics inrahbehna leh inhnuaichhiahna atanga zalenna sualchhuah chu a hlut viau laiin, khawvel leh a chhunga awm zawng zawng Siamtu leh Enkawltu lak atanga zalenna sualchhuah tum erawh a hlauhawm viau thung. Zalenna hmu tur chuan min awptu lak atanga hel a ngai a, min awptu do a ngai a, sakhuana leh hnam nunphung inan loh avanga inrahbehna te, vun rawng inan loh avanga inrahbehna te, intluktlanna neih duh avanga min awptute dona chuan rah tha a hring mai thei e, Pathian do tur erawh chuan kan kuttum a lo te emai.
          Khawvela mipui zawng zawngte chuan tawng hmun khat leh thu sawi dan hmun khat an hmang a, khawchhak lama Sinar phaizawlah awmhmun ankhuar ta a. Bible-a khawchhak lam pante hian Pathian lak atang an hel duh chawk. Kaina pawhin a nau, Abela a thah hnuin Lalpa hnen ata chu a chhuak a, Eden chhak lama Nod ramah awmhmun a va khuar ta anih kha (Gen. 4:16). He’ng mipuite pawh hian Lalpa awpna leh rorelna (theocracy) hnuaia ram din aiin Lalpa lak atanga zalenna (independence) hmuh a, ram khat din an tum a. Pathian thil siam lung aiah, anmahni siam chhuah leirawhchan an hmang a, khawpui an din a, in sang an sa a. Vawiinah pawh kan ram inrelbawl dana harsatna te, kan khawtlang nunphung buaina te, ei bar zawnna kawnga kan harsatna te avangin rualawh a naa, mahniin kawng kan dapa, thil tharte siam chhuakin thui tak chu kan kal ve thei e. Chutak chuan Pathian aiin keimahni min rin tira, Lalpa lak atang zalenna neih duh leh Lalpa tel lo pawha thil tithei ta viau emaw kan inti a. Ram khat leh ram khat inepna a sang chho zela, thil tithei ber ram nih tumin ralthuam changkang tak tak kan siam chhuak zela, technology a mihringte kan san chhoh pauh leh khawchhak lam kan pan chho ve zel a lo ni. “Kan hming I tithing ang u,” an tih ang hian kan hming, chhungkaw hming, chibing hming leh ram hming chher kan tuma, chaponain min mana, lung aiah mahni siam chhuah leirawhchan hman chu nuam kan ti em em zel bawk a. A tawpah chuan Pathian ngei a rawn inrawlh a tul thin. Pathianin mihring a siam khan leilung chunga thuneihna a pe a, ‘leilung hi luah khat ula, in thu thuin awm tir rawh u, tuifinriata sangha chungah te, chungleng sava chungah te, thil nung leia bawkvaka kal zawng zawng chungah te thu nei bawk rawh u,’ a ti a (Gen. 1:28). Chuvangin, Evi leh Adama thlema an awm pawh khan Pathian chu direct-in a inrawlh lo. An thiltih sual chingfel turin Pathian erawh an mamawh leh tho. Babel In sang chu an sa a, Pathian chu direct-a inrawlh ngai khawpin Pathian lakah an lo hel hman a, an lo chapo hman a, an thil sual tih chuan a man ngei bawk si a.
          Keini kohhran, khawtlang leh, insuihkhawm pawl te pawh hi engnge kan an ve ang le? Sakhuana nei lo nih chu kan duh lova, insuihkhawm let letna a kan motto leh objectives-ah te chuan Bible chang eng eng emaw chu tarlang ve mah ila, mahni ngaihdan kan dah lala, kan activity apiangah Lalpa a ropui chuan si loh chuan khawchhak lam kan lo pan reng tihna a ni ang. Krista thuneihna awm miah si lo hian kohhran leh khawtlang lian tak a din theih a, kan lungrual viau dawn emaw tih laiin chhungkua leh chibing induhsakna a lo naa, a tawpah chuan Lalpan min tidarh leh tho tho thin. Lalpa rawn chung zela kepentute kan nih theuh theih nan chhiartu zawng zawngte Lalpan pawl thar zel che u rawh se. Amen. 

Monday, January 22, 2018

THUPEK ROPUI


Alex Lalagent Thanga

Thupek Ropui
“Nimahsela, zirtir sawm leh pakhatte chu Galili ramah, Isuan tlang a ruatsakah chuan an kal a. Tin, amah an hmuh chuan chibai an buk a; thenkhat erawh chuan an ringhlel a. Tichuan, Isua chu an hnenah a lo kal a, an hi ho chu a bia a, ‘Lei leh vana thuneihna zawng zawng ka hnenah pek a ni tawh. Chutichuan, kal ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan baptis ula, thu ka pek zawng zawng che u pawm turin zirtir rawh u. Tin, ngai the u, kei kumkhuain, khawvel tawp thleng pawhin, in hnenah ka awm zel ang,’ a ti a. (Matthaia 28:16-20)
               He Bible chang hi Thuthlung Thar a Bible chang lar tak leh sawi hlawh tak mai a ni a, kan biak Pathian, mi nung pathum (Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim) pumkhat an nihchianzia tarlangtu pawimawh tak a ni bawk. Mihringte’n kan ngaih pawimawhte chu kan damlai ngeiin kan sawi fova, kan nupui, fanaute leh thian tha unaute kan fuiha, kan zilha, thu tha hle tha kan hrilh thin. Mahse chung zawng zawng sawrkhawmna chu kan awm tawh dawn loh huna kan thusawiin a khaikhawm fo. Pa in a thih dawnin a fate hnenah ro a sem thin a, thurochhiah a nei thin. Chu thurochhiah chu ‘Ka pa ngaih pawimawh ber’ tiin zawm ngei ngei kan tuma, kan thinlungah kan vawng reng thin. Chutiang chiah chuan Lal Isua pawh khan kum thum leh a chanve chhungin a zirtirte hnenah thu tamtak a sawi a, vanah lakchhohva a awm dawn meuh chuan a ngai pawimawh ber, thu a sawi ta a ni. Lal Isua kha thihna hneha a thawhleh hnu khan ni sawm li leh zan sawm li, he khawvelah a awm leh a, mi tamtak hnenah a inlar a. He thu chah ropui a sawi dawn hian mipui group thum a ko khawm a: (1) A zirtir sawm leh pakhatte (Mat. 28:16), (2) Mipui zanga aia tamte (I Kor.15:6), (3) nang leh keite kan ni. Matthaia 28:20-naah, ‘kei kumkhuain, khawvel tawp thleng pawhin, in hnenah ka awm zel ang,’ a ti a; vawiinah khawvel a la tawp loh avangin nang leh kei pawh kan lo tel ve a ni.
          Lal Isuan tlang a ruatsak, Olive tlang (Tirhkohte 1:10-12) ah chuan an kal khawma thupek ropui a pe a. Mizo tawnga ‘Thupek Ropui’ han tih ngawt hian Marka 12:28-34 nen hriatfin a awl hle. Lehkhaziaktute zinga mi pakhatin Isua hnenah, ‘thupek zawng zawngah eng hi nge ropui ber?’ tiin a zawt a. Isuan, ‘A ropui ber chu hei hi a ni: Israel hote u, ngai the u, Lalpa kan Pathian chu Lalpa pakhat chauh a ni a, Lalpa I Pathian chu I thinglung zawng zawngin, I thlarau zawng zawngin, I rilru zawng zawngin, I chakna zawng zawngin I hmangaih tur a ni. A dawttu chu hei hi a ni: Nangmah I inhmangaih angina I vengte pawh I hmangaih tur ani,’ tih hi, a ti a. Thuthlung Hluiah khan Pathiain Mosia hnenah ‘Thu sawm pek’ (‘Dan sawm pek’ tih tur a ni lo) a pe a, Thuthlung Tharah pawh chu mi thupek zawng zawng zinga ropui ber chu Isua an zawta, Isuan a chhang ta a ni (Marka 12:28-34, Matthaia 22:34-40, Luka 10:25-28). Tuna kan sawi thupek zawng zawngte hi ‘commandment’ tih a ni a, ‘Commandment’ chu lal-thuneitu-in a hnuaia awmte hnena a thupek, thil tih tur emaw, tih loh tur emaw a phut tlat sawina a ni. Matthaia 28:16-20 erawh hi chu ‘Great Commandment’ ni lovin, ‘Great Commission’ tih a ni a, Mizo tawng chuan ‘Thupek Ropui’ ni tho mahse, ‘Commission’ chu ‘thupetu (lal) a awm tawh dawn loh avanga a aiawh tura a tih, a hming pu tura a tih, dikna leh thuneihna a pek tel’ sawi nan an hmang thin. Lal Isua pawh vana a lawn tawh dawn avangin he thu hi min pe ta a ni. Chang 18-ah lei leh vana thu neihna zawng zawng a hnena pek a nih tawh thu a sawi a, a va ropui tak em! Setana’n thiltihtheihna nei mah sela, nang leh kei erawh chuan thuneihna kan nei a ni. Tualthattu leh police chuan silai an nei ve ve a, police erawh chuan silai hman theihna leh dikna (right) a nei tel tlat. Chutiang chiah chuan Setana’n thiltihtheihna chu nei ve mahse, Lal Isuan Kalvari Croos-ah min hnehsak tawha, a thuneihna a chhuhsak tawh a, nang leh keia hnenah min pe tawh a ni. Amen.
          Matthaia, Marka, Luka, Johana leh, Tirkohte Thiltih hian thupek (commission) an nei vek a, Matthaia erawh chuan mi dang tuma tarlan loh, ‘zirtir (hnungzui) a siam’ a rawn sawi a, hei vang tak hi ‘thupek ropui’ a nihna pawh chu a ni. Lal Isua leh a zirtirte hunlai khan Israel mipuite chu Rom sorkar thuneihna hnuaiah awm mah sela, B.C 400 bawr vel, Persia kut hnuaia an awm lai atang tawh khan Greek mifingte philosophy chuan khawvel a la chiah chho tan a. Alexander Ropuia’n Persia a han hneh chiah phei kha chuan Greek philosophy leh civilization khan khawvel a luahhneh hle a nih kha. Socrates-a’n Ploto a zirtir a, Plato-a’n Aristotle, Aristotle-a’n chung philosophy-te chu remkhawmin “Platonic Academy” a ti ta a. Plato ngat phei chu ‘father of philosophy’ ti a chawimawina pek a ni. Chu zirna run atang ngei chuan Alexander Ropuia pawh Aristotle-a kuthnuaiah a lo seilian a. Greek hovin finna a zawn nasatzia chu Tirkoh Paula pawhin I Kor. 1:22ah a lo sawi ve bawk. An mifingte khan an thil zir leh an thil hriatte, an finnate chu an zirtirte hnenah nghet takin an tuh tlata, an hnung zui turin an chher a, an siam thin a ni. Chutiang chiah chuan Lal Isua pawh khan a zirtir 12 te kha kum thum leh a chanve chhung meuh mai a chher a, zirtirah a siam a, a zirtirte pawhin midang zirtir (hnungzui)a an siam theih nan thupek leh thuneihna a pe a. Chu thupek chu vawiina Krista taksa peng zawng zawngte tihmakmawh a lo ni ve leh a, keimahni chauhva kan tih theih dawn loh avangin, kalsan tlak lote hnenah, ‘Kei kumkhuain, khawvel tawp thleng pawhin, in hnenah ka awm zel ang,’ a ti. Hawh u, chhandamna a duh tawk mai lovin, zirtirah I siam zel ang u!

MIZO ȚAWNG ZIAH DIK I DUH EM?

            ṬAWNG ZIAH DIK I DUH EM? Ziaktu: Nununa Renthlei July ni 15, 2019 Mizo ṭawng ziah dik hi thil harsa niin i ngai ṭhin em?...