Sunday, April 22, 2018

Thlarau Thianghlim hming leh a nihna


Alex Lalagent Thanga

          Thlarau Thianghlim hi a hming leh a nihna kaltlanga hriat a hlawh em em rualin a pathianna leh a hnathawhte hnawl a awl hle. Thlarau Thianghlim chungchangah kan pawm dan leh ngaih dan a inang lova, kohhran hrang hrang te pawh kan thurin a inan loh phah hial a. Kan mithiam hmasa (Augustine, Martin Luther, John Calvin, John Wesley, etc.) te pawh khan Thlarau Thianghlim chungchang hi chu har a ti ve a ni’ang, an sawi thuk viau lo. Engpawh nise, vawiinah chuan a hming leh a nihna thenkhatte zirho kan tum dawn a ni.
(1) Pathian Lehkha Thu ziaktu: 2 Timothea 3:16, 2 Petera 1:21
Bible thu mal tete leh a vaia rual taka, a ngial a ngana thawkkhumtu chu Thlarau Thianghlim, Thumkawp Pathiang zinga pakhat a ni a, bu 66 ziaktute’n dik lo thei lova an ziah theih nana an thinglung leh a rilru venga kaihruaitu a ni. Lawng chu tuipuiah thli chhemna lam lama a kal ang hian Bible ziaktute chu Thlarau Thianghlimin a chhungkhata, an thiamna mil zelin thu a ziah tir thin. Pathian Thu Thianghlim tihbo tumtu kut ata Pathian Thu venghim tlattu a nih avangin vawiin ni thleng hian Pathian Thu chhiar tur kan neih phaha, Amaha thiltihtheihna ropui tak nei a nih avangin 'Thlarau Ngunhnam' tih hiala koh a ni (Ephe. 6:17). Lal Isua pawh kha Thlarau Thianghlim hnathawh avanga mihringa lo piang a ni (Mtt. 1:18-20). A rawngbawlna atan Thlarau Thianghlimin hriak a thih bawk (Luka 4:18). 
(2) Thlamuantu/ Remruattu/ Dilsaktu: Isaia 11:2, Johana 14:16, 15:26, 16:7
A chunga hming pathumte hi ‘Gk. Parakletos’ atanga lehlin a ni a, chu chu ‘Thlarau’ sawina tawngkam pakhat a ni. Lal Isua chu a zirtirte’n an thlamuanpui em em a, vana a lawn dawn meuh chuan a zirtirte an lungngai ta a, chu chu Isua a lo hriatin a aiawhtu tur Thlarau Thianghlim a tirh tur thu a sawi ta a ni. Thlarau chuan engtia tawngtai tur nge tih kan hriat loh lai pawhin rum sawi hleih theih lovin min tawngtaisak bawk a. Greek mite chuan 'Parakletos' hi rorelna court-ah an hming thin bawk a, dan anga rorelsak leh thilsual tia puhte court hmaa an koh ruala anmahni tanpui tur leh sawipui tura lo ding ve, Ukil sawi nan an hmang thin. Chuvangin, Thlarau Thianghlim chu Pathian hmaa min sawipuitu, min thlamuantu, leh Pathian duhzawng min hriattirtu a ni. 
(3) Sual thiamloh chantirtu: Johana 16:7-11
Sual bawih ata chhanchhuah kan ngai tih min hriattira, sual chu thiamloh a chantira, Pathian Thianghlim hmaa ding tlak lo kan nihzia min hriattira, Pathian hremna tuar tur te’n Krista felna leh a thianghlimna kan chan theih nan keimahniah hna a thawk thin. Thlarau Thianghlim hnathawh leh tanpuina tel lo chuan mihringin chhandamna a hmufiahin a hrethiam thei lo a ni. Misual thiamloh chantirna leh thiamchantirna thuah hnathawktu ber a ni. Tumahin Thlarauah lo chuan Isua hi Lalpa an ti thei lo.  
(4) Zakhamna/ Chhinchhiahtu: 2 Kor. 1:21, 5:5, Ephe. 1:13-14
Thlarau Thianghlim chuan Pathian mite chu min chhinchhiah a, chu chuan chhandamna bo theih tawh loh thu a entir bawk. A kohhran siamthat nan vanlam thilpek min pe a, kan talent min tihpunsak thin. Kohhran tichaktu leh enkawltu a ni a, kohhran pa Tertuliana phei chuan, 'Thlarau Thianghlim chu Kohhrana Krista aiawhtu dik tak a ni' a lo ti hial a. Chuvangin, Kohhran dintu, tinungtu, tichaktu, leh tithianghlimtu a ni. A rawngbawl turin Kohhrante a thuam a, a chawktho a, chhungril nun a siam thain thinlung thianghlim a pe thin. 
(5) Min vengtu/ min chenchilhtu/ Tiengtu: Johana 16:13, Rom. 8:9-11, Ephe. 2:21-22, 1 Kor. 6:19, Daniela 5:14
Pathian Lehkhathu ziaktute chu Thlarau Thianghlimin a veng ang khan ringtute pawh Thutak kan hriatthiam theihna turin min venga, kan chhungah min chenchilh a, Pathian fate kan ni tih min hriattir a, min chhungkhat a, kawng min kawhhmuh thin. Thlarau rah chi 9 chu keimahni kaltlanga a rah theihna turin min tikhat a (Gal. 5:22-23), Pathian leh a fate inlaichinna min siamsak thin. Ringtute min tipumkhat a, van nun min temlawktir thin. Ringtu chu Thlarau Thianghlim chenna In a lo nih tak avangin, chenchilhtu mikhual nih mai a duh tawk lova thununtu, hotu, kaihruaitu nih a duh a, sual hnehtheina hiala thiltihtheihnain a thuam thin. Krista anna kawnga thanglian zel turin a tanpui a, sual huatna leh sual simna nun a buatsaihsak thin. Thlarau Thianghlim chu nunna zawng zawng, tisa nunna leh thlarau nunna petu ber a ni (Sam 104:29). 
(6) Min tawngtaisaktu/ Thuruk hriattirtu: Rom. 8:26, John 14:17, 16:13
(7) Pathian/ LALPA/ Krista Thlarau: Mat. 3:16; 2 Kor. 3:17; 1 Peter 1:11
(8) Nunna Thlarau/ khawngaihna Thlarau: Romans 8:2, Heb. 10:29
(9) Zirtirtu: John 14:26; 1 Kor. 2:13
(10)                 Hriatpuitu/ Tanpuitu: Rom. 8:16; Heb. 2:4; 10:15, John 14: 26

Saturday, April 21, 2018

DENGUE FEVER


Alex Lalagent Thanga

Dengue fever chu engnge ni?
·       Dengue fever hi mizo tawngin kan neih chiah lova, Myanmar mizote chuan kawl tawng hawhin “Tauh Kui” tiin kan ko mai a, Mizoram unaute erawh chuan “Dengue” tiin an ko ve mai bawk.
·       Dengue fever, malaria, zika virus te hi Aedes thosi atanga inkaichhawn theih a ni a, “khawsikpui” tia ko an awm ve bawk. Dengue fever chu thosi atanga lo piang leh inkaichhawn theih a ni a, Aedes thosi-te hian abiktakin chhunah mi an seh tlangpui. Rawng dum leh vara intial a ni a, a lian thei hle.
·       Dengue fever chu Asia leh Latin America (ram 150)ah a tam zuala, khawvel huap pawhin kum tin mi maktaduai chuangin an thihpui.
·       2017 World Health Organization (WHO) statistics-ah chuan dengue fever natna neite atang 2.5% te chuan an thihpui.
·       Dengue fever-ah hian chi 4 a awm a, “D1, D2, D3, leh D4” tia then a ni. Mi tu emaw in D1 a lo nei a nih chuan a damchhungin D1 chu a kai/nei leh thei tawh lova, D2, D3, leh D4 erawh chu englawipawhin a la kai/nei thei.

Symptoms (A natna lo lanchhuahdan)
·       Lu na
·       Taksa, timur, leh ruhchang na
·       Luak, luakchhuak
·       Mit thip, mit chhung na
·       Taksa senchhuak (rash)
·       Chawl lova khawsik sang (a tlangpuiin 102 F or 38 C)
·       Kaw tha lo
·       Pum na
·       Dengue fever hi a tlangpuiin ni 7 a awh thin a, dengue hrik kan kai atanga ni 2-4 velah (kan immune system neih dan a zirin) a langchhuak thin.

Inenkawl dan
·       Dengue fever hrik thahna a la awm lova, chuvangin anti-biotics pawh doctor-te’n an chawh ngai meuh lo. Pain killer pawh ei loh tur. Anti-biotics i lo ei a nih chuan blood test-ah dengue hrik hi an biru thei a ni.  
·       Khawsik a san viau chuan paracetamol/ Panadol 1000-1500 mg bak ei loh tur. Towel huha inhruk a sawtpui hle.
·       Chawlh hahdam, mut tam, leh tui/100 plus in tam tur
·       A tul chuan I/V drip
·       Vitamin C (orange, apple, grapes, etc) ei tam a tha. 

Dengue Fever chu engti’anga hlauhawm nge a nih?
·       Dengue fever pangngai hi chu a hlauhawm viau lova, ama’rawhchu Severe Dengue Fever (Burmese: Tui Lwin Tauh Kui) thisen chhuak chi- dengue fever-hi a hlawhawm em em a, thihpui pawh an tam thin hle. A bik takin hnar (nose) leh hahni (gum) atang thi a chhuak thin a, ek thi leh luak thi te pawh a awm thei tho.
·       Dengue fever a nate chu thisen Full Blood Count (FBC) result a zirin treatment pek an ni. FBC chu thisen cell chi khat, mihringte taksa atanga thi chhuak hnawhphuitu, thi chhuaklo tura vun charbettu a ni.
·       Blood Platelets chu mihring pangngaiin cell 150,000 - 450,000 kan nei thin a, Dengue fever neite’n cell 10,000 (sing khat) aia tlem kan neih chuan I/V drip kan mamawh tawh a ni.
·       Blood platelets 6000 (sang ruk) hnuai lam neite tan Severe Dengue Fever a hlauhawm hle.
·       Dengue fever-a damlote chu an dam dawnin an vun a thak/ a bawl chhuak a, an lungphu (heart rate) a muang deuh a, an thazam a phu hlerh hlerh thin bawk. 

Wednesday, April 11, 2018

Pathianin Thu A Sawiin


Alex Lalagent Thanga

Thusawitu chu in lo duh lo dah ang e, fimkhur rawh u. Leia anmahni zilh lawktu kha an duh lo maha hremna an pumpelh si loh chuan, keini, van atanga min zilh lawktu hawisantute hian kan pumpelh lo leh zual ang. Chumi lai chuan a aw khan lei hi a tinghing a; nimahsela, tunah hian, “vawi khat chu lei chang ni lovin, van pawh ka la tinghing leh ang,” tiin a tiam ta zawk a (Heb. 12:25-26).
          He thu hi ngun taka kan ngaihtuah chuan Pathianin a mite a zilhna a ni a, ringtu insuihkhawmte chuan mahni tang hma an siala, Pathian thu ngaihsak lohnain a tlakbuak a, khawvel rosumah an buai a, Pathian Lehkha Thuin a hrillawkte chu ngaihthahin, Pathian mite thusawi pawh chu engahmah an ngai lova, chu chu Lalpa laka a thu ngaihsak lohna leh helna a ni. Chu vangin, Lalpa chuan kawng dangin thu a sawi ta a, a aw in leilung a tinghing a, amaha an kirleh theihna turin an nuna thil tha lo lo thlen a phala, harsatna leh misualte an rawn inrawlh zut zut ta a. A chhan chu Lalpan thu a sawi duh vang a ni. Ringtute nunah Pathian thiltih leh Pathian phalna a nih ngawt loh chuan engmah a thleng lo. A biktakin, Krista taksa, hmuh theih khawih theiha a Kohhrante leh rawngbawlna kawnga insuihkhawm pawlte chunga chhiatna lo thleng hian ngaihtuahna a titam thin hle. Kawng tamtakah chuan Pathian ropuina tura thil thleng a awm ve bawk a, mahse chu chu a ni vek kher si lo. Lalpa thu sawi kan ngaihthah avangin Lalpan kawng dangin thu a sawi a ni mai lo’ng maw? Lalpa chuan thilpui leh ruahpui kal tlangin, lirnghing leh misualte kal tlangin thu a sawi fo si a (Job. 37:2-6, Jeremia 10: 13, Tahhla 3:31-32). Kan pipute thurochhiahah pawh, “Misual siam that nan khawdur a ngai thin,” tih a ni a, Kohhrante hian ngun taka kan inngaihtuah chu a ngai a ni. Lalpa rawn hmasa lovin ke kan lo pen em ni? Lalpaa innghat lo nih chu duh hauh si lovin mahni thiamna leh finnaah kan innghat em ni? Dikna aiin mahni duhna kan dah lal em ni? Krista ramzauna tur aiin mahni tanghma kan sial em ni? Kohhran hi mite malsawmna a ni pha lo em ni? Kohhran hi pawn lam atanga zirtirna dik lo lakah chuan kan tangrual thawkhat viau thin a, mahse Setana chu a fin em avangin keimahni leh keimahni min indotir thin a, chu chu mi piangthar nazawngin an hmu thiam thin lo. Kan do tur dik tak Diabola chu do lovin kan ringtupuite kan dova, rawngbawlna thianghlim pulpit meuh pawh Pathian Thu aiin mahni tultih leh vei zawng sawi nan kan hmang a, tumah kan inhmutling zo lova, mite kan sawichhiatna phenah mahni kan inchawimawi a, kan rilrem deuh te leh kan thu tawmpuitute kan fak duah laiin kan thutawmpui lo te chu kan chang ran bawk a, kan thiltih that sawi nuam kan ti em em zel bawk a. Chu tihlai chuan thlarauva thusawi thintu Pathian chu kan ngaihthah leh lawi si. Chuvangin, Lalpan kawng dangin (a rum zawngin) thu a sawi a, kan harha, kan inenfiah chu a ngai tawh a ni. Pathianin kawng chi 7-in thu a sawi fo:
(1)  A Thu Thianghlim (Bible) kaltlangin (2 Timothea 3:16)
(2)  A Fapa Isua Krista kaltlangin (Heb. 1:1-2, Johana 10:27)
(3)  A Thlarau Thianghlim kaltlangin (Johana 14:17, 1 Kor. 3:16)
(4)  A mi thianghlimte kaltlangin (Jacoba 3:17)
(5)  A thilsiam leh leilung dan (creation & nature) kaltlangin
(6)  Hun remchang (opportunity) kaltlangin
(7)  Kan chhenvela thil thleng (circumstance) kaltlangin 

Monday, April 2, 2018

Isua Chu A Tho Leh Ta!


Alex Lalagent Thanga

-Isua A Tho Leh! 
  Joe Louis, a hunlaia boxer tha ber, a career match zawng zawng 27-a hneh loh nei lo, African-American tlangval leh Max Schmeling, 1930- 1932 “Heavyweight champion of the world” lo ni tawh, Nazi party, Germany pachal chu khawvel boxing champion title inchuhin June 19, 1936 khan Yankee Stadium, Bronx, New York, United States-ah mipui 70,043 hmaah an inhnek a, he mite inbeihna hi khawvel boxing champion title inchuha inhnek an ni ngawt lo, USA leh Germany inbeihna a ni tlat. Vawiin anga media leh news-ah te LIVE a pekchhuah theih a la ni lova, radio-ah English, German, Spanish, leh Portuguese tawngtein commentator-te’n an puanga, khawvel pumhuapa radio ngaihthlak thup a ni. He inhnekna hi “Kum zabi inhnekna/ fight of the century” tia koh a ni nghe nghe. Round 12 ngawt an inhnek a, a senior zawk leh experience lo ngah zawk, Max Schmeling (Germany) chuan hnehna a chang ta a, American mipuite tap thawm leh sunna au aw chuan khawvel a nghawr nasa hle. A chhan chu he mite 2 an inhnek hma, kum 3 kalta atang khan communist ruhkawl Adolf Hitler-a’n Germany chu a lo awp tana, Democracy ramte chu a ep nasat em vang a ni. USA hero ber chu hnektlukin a awma, hnehna a chang zo ta lo. 
Kum 2 hnuah a vawi 2-na atan June 22, 1938 khan Yankee Stadium, Bronx, New York, United States-ah bawk an inhnek leh a, chutah zet chuan Round 1-naah Joe Louis-a’n vawi 41 a hnek hmana, Max-a erawh chuan vawi 2 chiah a hnek hman. Joe-a’n vawi 3 a hnektluknaah Max-a pupa (trainer) chuan boxing ring chhungah a rawmawl (towel) a rawn vawmchho taa, referee Arthur Donovan-a chuan ‘technical knockout’ tiin a puang ta a ni. Nazi party khan Democracy ram a do mai lova, Pathian hnamthlan Israel mipuite ngei pawh maktaduai 6 ngawt a that a nih kha! Diabola leh sual hlimthla tam tak rawn inlarchhuahna a ni awm e. 
Lal Isua chu Judate Kalhlen Kut inbuatsaihna niah Golgotha (Luruh hmun)a khenbehin a awma, khawvel thlir danah chuan hnehin awm mahsela, ni 3 niah thihna leh sual, leh khawvel hnehin A tho leh ta! Buddha-a a tho leh tawh lova, Muhammad-a a tho leh tawh hek lo. Lal Isua erawh a tho leh a, vawiinah hian a nung a ni! Eng dang zawng aia pawhmawh ber chu: Chhandamtu thi kaltlangin rinna nung a neih theih lova, Chhandamtu nung neite hnenah chauh rinna nung chu a awm a ni. 
Pathian Lehkha Thuin, “Chumi avang chuan Isua hmingin mi tin vana mite, leia mite, lei hnuaia mite nen- an thingthit nan leh Pa Pathian tihropuina turin, ‘Isua Krista chu Lal a ni,’ tiin lei tinrengin a puan nan, Pathianin ani chu nasa takin a chawimawi ve ta thung a, hming zawng zawng a hming chungnung ber chu Pathian a ni si a” (Phi. 2:9-11). 
Isua Krista chu a tho leh tawh lo a nih chuan: 
(1) Ringtute thawhlehna a awm lo vang (I Kor. 15:13) 
(2) Kan Chanchin Tha hril hi engmahlo a ni ang (I Kor. 15:14)
(3) Kan rinna chu engmahlo a ni ang (I Kor. 15:14) 
(4) Suala thiin kan la awm reng ang (I Kor. 15:17)
(5) Chanchin Tha leh beiseina nung kan nei lo vang. 
Lal Isua chu thlan atanga a chhuah theih nan Lalpa vantirhkohte’n thlan kawngka an hawnsak lova, thlarau taksa ropuia thuam chu khawikipah pawh a lut tlang thei (John 20:19). Vawiin thlenga nang leh keiin, ‘Lalpa Isua chu a tho leh chiang a ni’ tih kan finfiah theihna turin an hawnsak a ni zawk. Thawhlehna niah chuan nang leh kei chu thlarau taksa ropui leh famkima thuam kan ni ang a, Lalpa erawh chu a kut leh kete, leh a nakah te ser a awm dawn a sin! Ngai the u, Pain hmangaihna chu a va nasa em! Pathian faahte min vuah tak hi (I John 3:1). 
Isua Chu A Tho Leh Ta!

MIZO ȚAWNG ZIAH DIK I DUH EM?

            ṬAWNG ZIAH DIK I DUH EM? Ziaktu: Nununa Renthlei July ni 15, 2019 Mizo ṭawng ziah dik hi thil harsa niin i ngai ṭhin em?...